ESKİŞEHİR VE SİVRİHİSAR GEZİLERİ

01:57

ESKİŞEHİR VE SİVRİHİSAR GEZİLERİ

09-10.02.2019 tarihlerinde gerçekleştirdiğim Eskişehir ve Sivrihisar gezi notları..

Porsuk Nehri

Porsuk Nehri üzerinde Adalar mevkiinde bir köprü..

Modern mimari üslupta bir cephe örneği..

ALEMŞAH KÜMBETİ: Melikşah tarafından şehit edilen kardeşi Sultan Şah için 1328 yılında yaptırılmıştır. İki katlı kare bir yapı olup kesme taştan yapılmıştır. Yapımında yer yer tuğlalar da kullanılmıştır. Türbenin alt tarafında mumyalı bölümü bulunmaktadır. Mumyalığın kapı süslemelerinde Selçukluların çok sık kullandığı motiflere rastlanmaktadır. Bu bölüm 13 mermer kesme bloktan yapılmış olup her bölüm beş ayrı motifle bezenmiştir. Burada balık, geçme yıldızlar, geometrik geçmeler, örgü ve çengel motifleri görülmektedir. Dıştan yuvarlak gövdeli türbenin üzeri içten kubbe, dıştan da piramidal bir külah ile örtülüdür.*

Kümbet eski Selçuklularda iki katlı inşa edilmiş, alt katında mezar, üst katında mescid bulunan yapılardır.Bir bakıma anıt mescidlerdir. Üstü koni veya piramidal şekilde külahla örtülmüş olan özellikle Selçuklu devri türbelerine kümbet denir.*

Alemşah Kümbeti tamamen Anadolu Selçuklu etkili, ancak figürleri ve sembolik anlamları yönünden daha çok eski Türk dinlerine dayalı önem arz ettiği görülür. Alemşah Kümbeti figür yönünden zengindir. Bordür sisteminde palmetlerden başka, yıldızların ortalarında bazen sarmaşık şeklinde bir sapa bağlı olarak yan yana küçük hayvan başları da tasvir edildiği gözlenir. Soldaki sütünce başlığının hizasında ise ağzı yukarı doğru tasvir edilmiş balık figürü resmedilmiştir.*

SİVRİHİSAR ULU CAMİİ: Selçuklu döneminden günümüze ulaşan Anadolu’nun en büyük ahşap direkli camisidir. Şehrin merkezinde, kapladığı alan ve diğer özellikleri ile ulu kelimesi bu eserde tam anlamını bulur. Caminin en eski kitabesi 1231 -32 tarihini taşımaktadır. İlk yapının banisi Sivrihisarlı kadı Leşker Emir Celaleddin Ali Bey’dir. Yapı, bugünkü biçimine 1274 tarihinde Mevlana Celaleddin Rumi’nin müritlerinden ve III. Gıyaseddin Keyhüsrev’in naiplerinden Mikail bin Abdullah (Emineddin Mikail)tarafından kavuşmuştur. Fatih Sultan Mehmet dönemi kadılarından, İstanbul’un ilk Kadısı Hızır Bey bu camiyi 1440 yılında onartmıştır.*

Sivrihisar Ulu Camii Planı*

Sivrihisar Belediyesinin 2015 yılında yapmış olduğu başvuru sonucunda alınan kararla UNESCO Dünya Mirası geçici listesine eklendi.*

Ulu Cami 1485 m2’lik bir alana kuruludur. Çatısını 67 adet ahşap direk taşımaktadır. Bu direklerin 19 tanesinin üzerinde mermer sütün başlığı vardır. Direklerden altı tanesinin üst bölümleri rozet, palmet, geometrik ve bitkisel motiflerle bezenmiştir. Direkler üzerinde Bizans dönemine ait başlıklar da kullanılmıştır. Kalın direklerden dört tanesi zamanın özgün ağaç oymacılığı ile işlenmiş olup, bu direklerin alt ve üst tarafında mermerden oyma işçiliği uygulanmış sütun başlıkları vardır.*

Korint sütun başlığının kullanıldığı, üzeri Selçuklu ağaç oymacılığı ile süslenmiş ahşap direk..

Anadolu Selçuklularının en dikkate değer minberlerindendir. El işçiliği Horasanlı İbn-i Mehmet tarafından, çivi kullanılmadan geçme (Kündekârı) yöntemiyle yapılmıştır. Ceviz ağacından yapılmış olan minber, ileri doğru fırlamış geometrik bölümler içinde Rumi ve palmetlerle ince işlenmiş dolgular ve ajurlu korkuluk ve şebekeleri ile Selçuklu ağaç işçiliğinin kıymetli eserlerindendir. Minber, 1924 yılında Kılıç mescit camisinden getirtilmiştir. Cami içerisinde, oyma tekniği ile yapılmış dolap kapakları da bulunmaktadır.*

Cami Mihrabı Ulu Cami mihrabının alçı karışımı tezyinatla süslü oluşu ve yapımında kullanılan malzemeye bakılacak olursa XIV.- XV. yüzyıl Osmanlı Mimarisine ait olduğu anlaşılır. Mihrab, kalıplama tekniğinde alçı süslemelidir. Kuzeydeki taç kapı karşısında kıble duvarında iki pencere arasında çıkıntı teşkil eder. 1440 tarihinde Hızırbey tarafından yaptırılan onarımda konulan Mihrab, sathi mukarnaslı alçıdan yapılmıştır. Mihrabı çevreleyen en dıştaki birinci şeritte sülüs karakterde yazı, ikinci şeritte ise üzüm salkımları ve dallarından oluşan bitkisel motifler, üçüncü şeritte geçmeli beşgenlerden oluşan beş ve on kollu yıldız motifleri yer alır. Mihrap nişinin iki yanında yer alan sutünceler balık sırtı motiflidir.*

Ulu Cami Minaresi yapının güney cephesi üzerinde köşede yer alır. 1409 yılında (Caminin yapılışından 139 yıl sonra) Osman oğlu Hacı Habib tarafından yaptırıldığı, kitabesinde yazılıdır. Minare kaidesi iri mermer bloklarla yapılmıştır. Kaidenin üstü tuğla hatıllı, kesme taşlı sekiz köşelidir. Minare basamakları ardıç ağacından ahşap olarak yapılmış, gövde tuğladan örülmüştür. Şerefe altındaki petek, Selçuklu tuğla isçiliğinin nefis örneklerindendir. Şerefeden sonra baca üzerinde külahın altında minare yapılırken konulmuş bir sıra cam göbeği mavisi çini bulunmaktadır.*

Tarihi Sivrihisar Evlerinden bir örnek..

SURP YERORTUTYUN ERMENİ ORTODOKS KİLİSESİ: Eskişehir’in Sivrihisar ilçesinde bulunan Surp Yerortutyun (Ermeni) Kilisesi 1650’de inşa edilmiş olup, 1876’da yangın sonucu zarar görmüş ve 1881 senesinde Patrik Nerses Varjabedyan döneminde mimar Mintes Panoyat tarafından yeniden inşa edilmiştir. Kilise, Ermeni mahallesinin orta kısmına saat kulesinin eteklerine yapılmıştır. Tamamı taş işçiliği olup yerel taş imalidir. Anadolu’nun en büyük 3 kilisesinden biridir.*

Kilisenin iki tarafında çan kuleleri bulunmaktadır. Kızıl kesme taştan yapıldığı için Kızıl Kilise de denilen yapı belli belirsiz fresklerle bezelidir. Kilisenin arka kısmında vaftiz odası, güney kısmında papaz odası bulunuyor.*

Surp Yerortutyun Kilisesi, yapı kütlesi açısından doğu-batı yönünde dikdörtgen, planlanış biçimi açısından ise üç nefli bazilika planlıdır. Naosta kuzey-güney yönde iki sıra halinde dizilen ve birbirine sivri kemerlerle bağlanan dörder tane sütün ile üç nefli bir mekan oluşturulmuştur. Yapı, temelde üç nefli bir bazilikadır. Fakat yapı örtüsünde, merkeze yerleştirilen bir kubbeye, giriş ekseninde ve doğu batı yönünde yönelen beşik tonoz örtüler, yapının örtü sisteminde haç plana gidisi göstermektedir.*